Пряшів – Братіслава, 13. 6. 2022 р.

Почас вікендовых днів Русины на Словакії святковали своє свято, котрым є 12-ый юн. Днесь святкованя закончіли ся цілословацькым конкурзом в умелецькій декламації в русиньскім языку Духновічів Пряшів. Наперек тому, же сьме пережывали святочны хвілі в містах выходной Словакії, інтензівно нам приходили скаргы од людей в повязаню з высыланьом РТВС, на котре мусиме зареаґовати.

Русины в бывшім выходнім блоку понад 40 роков не годны были голосити ся ку своїй народности і ку свому материньскому языку. Комуністічный режім вырішыв українізовати Русинів. То практіковало ся і у бывшій Чехословакії, і кедь Русины были при взнику 1. Чехословацькой републікы акцептованым окремым народом, котрого політічна репрезентація мала свій голос при рішіню граніць і теріторії републікы так в Празі, як і у Вашінґтоні ці на мірных переговорах у Франції. Русины были на тых теріторіях все автохтонным народом і не змінило на тім нич ани рішіня комуністічного режіму.

По політічных змінах у 1989-ім році Русины в бывшій Чехословакії, як і в далшых посткомуністічных країнах, здобыли нелем гражданьскы але і народностны права. Русины на Словакії за 33 років перешли великый фалат драгы, кедьже были знова вызнаны як окрема народностна меншына, кодіфіковали свій язык, подарило ся їм выбудовати свої властны інштітуції а діють ту многы обчаньскы здружіня ці умелецькы колектівы. Была то успішна путь воскресіня народа, котрый десяткы років не міг окремо розвивати ся, о чім свідчіть і то, же при каждім списованю жытелів од 1991-го року чісло Русинів росне.

При остатнім списованю жытелів ся 63 556 людей приголосило ку русиньскій народности і 38 679 жытелів записало собі русиньскый язык як материньскый. У веце як 140 селах і містах на Словакії буде мати по новому русиньскый язык свою законом хранену позіцію як меншыновый язык.

І наперек тым фактам, же понад 63 тісяч людей ся приголосило ку свому русиньскому походжіню і нецілых 39 тісяч ку русиньскому языку як материньскому, доднесь стрічаме ся з тым, же дакотры медії але і державны інштітуції не видять остатніх 33 років і будь Русинів мінять собі за Українців, або бісідують о неіснуючій народности Русин-Українець.

Усвідомлюєме собі, же в сітуації, котру в остатніх місяцях пережываме, може хтось видіти тоту проблему як моментално неосновну. Но звертаме увагу, же з тов проблемов стрічаме ся 33 років і подля остатнього списованя дотулять ся веце як єдного процента жытелів Словакії.

Зато мусиме зареаґовати на телевізну релацію S úsmevom po Slovensku III, котра была одвысылана в РТВС 9-го юна 2022-го року.  

В тім проґрамі выступаючі навщівили і Словацькый народный музей – Музей україньской културы у Свіднику. В релації бісідовали і з Іветов Василенковов, робітничков спомянутого музея. Тота наперед повість, же деревяны храмы суть верьхом архітектуры Русинів-Українців, пак на звіданя Яны Ковалчіковой, ці має русиньска і україньска култура много сполочного, одповість, же русиньска і україньска култура є єдно і тото саме. То лем два приклады, котры зазвучали в релації.

Округлый стіл Русинів Словеньска не може далше смотрити на реторіку, котра наперек тому, же належыть до бывшого режіму, хоснує ся і днесь, докінця в державных інштітуціях. Зато звертаме ся до компетентных, котрых ословиме і офіціално писомнов формов.

По перше, ОСРС жадать, жебы РТВС перед далшов частьов спомянутого серіалу одвысылала оправу і оправданя, і жебы тото оправданя было доступне і в онлaйн архіві РТВС при части з 9-го юна 2022-го року. РТВС бы мала в даній оправі і оправданю публіковати, же Русины і Українці суть два окремы народы і суть то дві із 13-ох офіціално вызнаных народностных меншын на Словакії.

По друге, жадаме, жебы Словацькый народный музей рішыв тоту довгодобу проблему із робітниками СНМ – Музея україньской културы, котры таку реторіку хоснують все і у своїх публікаціях, або при іншых медіалных выступах. Суть то робітници державной інштітуції, котры бы за таке однародньованя Русинів мали нести опдовідность.

По третє, жaдаме Міністерство културы Словацькой републікы і веджіня Словацького народного музея, жебы по 33 роках і многых стрічах, котры ініціовали представителі русиньской народносной меншыны на Словакії, перестали одкладати проблему і представили конкретный план, котрым хотять вырішыти то, жебы артефакты з експозіції і збіркового фонду СНМ – Музея україньской културы не были далше презентованы як часть україньской културы. Іде о артефакты, котры походять з русиньскых сел і многы належали нашым прямым предкам.

В непосліднім шорі жадаме, жебы і при фінанцованю народностной културы підпоровали ся про україньску меншыну проєкты, котры розвивають богату україньску културу, а не проєкты, котры мають за ціль спохыбньовати існованя Русинів.

Обертаме ся і на далшы медії на Словакії, котры мають в демократічній сполочности своє незаступне місце але і велику одповідность, жебы чутливо і обєктівно інформовали о двох окремых народностях і не публіковали інформації, котры суть в одношіню ку Русинам неправдивы, а властно суть неправдивы і в одношіню ку Українцям.

За ОСРС інформовав: Петро Медвідь, говорця ОСРС
Контакт: okruhly-stol.sk, info@okruhly-stol.sk